Hathajoga

Hathajoga to tradycja indyjskiej jogi, bazująca głównie na pozycjach ciała asana, sześciu procesach oczyszczających krija oraz na kontroli oddechu (pranajama).
Słowo hatha znaczy siła. Wyrazu tego używa się jako przysłówka w sensie „przemocą” lub „wbrew czyjejś woli”. Słowo to składa się z dwóch członów ha oznaczającego słońce i tha oznaczającego księżyc.

Hathajoga różni się od klasycznej jogi, mniejszym naciskiem na metafizykę odziedziczoną po samkhji, a większym na praktyki ezoteryczne i praktyki fizyczne. Joga klasyczna i większość pozostałych szkół jogi dążą do osiągnięcia równowagi między metafizyką a ezoteryką. Hathajoga, w znacznej mierze gubiąc moment filozoficzny, kładzie silny nacisk na magiczne i ezoteryczne aspekty jogi, dążąc przy tym silniej niż inne kierunki do uzyskania mocy ponadnaturalnych, a zwłaszcza do zwycięstwa nad śmiercią, starością i chorobą. Magiczno-mistyczne koncepcje zawarte w tekstach hathajogi czynią ją jednym z głównych składników i źródeł tantryzmu.

Właściwy rozwój hathajogi nastąpił na gruncie hinduistycznych sekt kanphata i nathów lub natha sampradaja. Ta heterodoksyjna sekta kładła szczególnie duży nacisk na moce magiczne uzyskiwane dzięki praktykom ascetycznym. Większość klasycznych tekstów hathajogi wiąże się właśnie z nią.
Szczególnie charakterystyczna dla hathajogi jest koncepcja „ciał subtelnych”, posiadających własną anatomię. Różne teksty hathajogi przedstawiają tę anatomię nieco inaczej, panuje jednak wśród nich zgoda, że istnieją ćakry – centra o kształcie lotosu przyporządkowane różnymi miejscom ciała ludzkiego, oraz nadi, „żyły” łączące ćakry. Każda ćakra posiada wiele specyficznych sobie przyporządkowań, zwłaszcza bóstw lub par bóstw, inwokacji (mantra) i obrazów (jantra).

Hathajoga zawiera ponadto wiele różnych szczegółowych technik mistycznych i ascetycznych. Do ważniejszych należy medytacyjna technika jednoczesnej wymuszonej kontroli nad oddechem, nasieniem i aktywnością umysłu.